مرمت بنای تاریخی کلاه فرنگی در باغ جهان نما
مرمت بنای تاریخی کلاه فرنگی در باغ جهان نما با هدف احیای باغ های تاریخی در شیراز صورت مى گیرد
شیراز ـ خبرنگار «ایران»: مرمت ساختمان کلاه فرنگی (کوشک مرکزی) باغ تاریخی جهان نما تا زمستان امسال به پایان می رسد و با اتمام فعالیت های مرمتی، درهای این عمارت تاریخی به روی بازدیدکنندگان گشوده خواهد شد.
استادکار مرمت بناهای تاریخی فارس و سرپرست گروه اجرایی مرمت ساختمانی کلاه فرنگی باغ جهان نما با اعلام این خبر گفت: هم اکنون بازیابی نقاشی های سقف و دیواره های داخلی کوشک و مرمت راهروها در حال انجام است که پس از پایان آن، کار کف سازی بنا در طبقه اول شروع می شود.
بیژن حسینی افزود: عملیات مرمت راهروها تا یک ماه آینده تمام می شود و کف سازی طبقه اول هم حداکثر تا بهمن ماه به طول خواهد انجامید و با این که گچ کاری ۲ اتاق از مجموع ۴ اتاق موجود در طبقه دوم ساختمان هنوز انجام نشده اما امکان ورود بازدیدکنندگان پس از اتمام فعالیت های مرمتی در طبقه اول وجود دارد چراکه ساختمان کوشک مرکزی دارای ۴ ورودی چهارگانه است و مرمت کاران می توانند در طبقه دوم به فعالیت احیای مجموعه ادامه بدهند و فعالیت های مرمت و بازسازی بنا مانع بازدید شهروندان نخواهد بود.
وی با اشاره به این که مرمت ساختمان کوشک مرکزی باغ جهان نما از سال ۸۳ آغاز شده است خاطرنشان کرد: این ساختمانی که سابقه ساخت آن به دوره کریم خان زند بر می گردد سالیان گذشته آسیب های زیادی دیده بود و با این که کار مرمت بر روی آن در دوره های قاجار و پهلوی انجام گرفته بود اما دوره مرمتی جدید، در شرایطی آغاز شد که تمام چوب های بکار رفته در طاقچه ها، درگاه ها، سقف گوشواره ها و … را موریانه خورده بود، مقرنس کاری بسیاری از طاقچه ها از بین رفته بود و به نقاشی های سقف و دیواره ها آسیب جدی وارد آمده بود.
وی همچنین یادآور شد: در جریان فعالیت های مرمتی که دوران قاجار و پهلوی در ساختمان کلاه فرنگی صورت گرفته بود ۴ لایه گچ بر روی سقف و دیواره ها کشیده شده و روی لایه بیرونی با رنگ آبی، نقاشی شده بود و هیچ نشانی از نقاشی های اولیه دوران زندیه به چشم نمی خورد.
وی اضافه کرد: از سال ۸۳ تاکنون در راستای فعالیت های بازسازی و احیای بنا تمام چوب های موریانه خورده تعویض شده، طاقچه ها به شکل اولیه مقرنس بندی شده، سنگ های مرمر با اندازه، شکل و جنس سنگ های قبلی بنا جایگزین سنگ های از بین رفته شده و پس از لایه برداری سقف و دیواره ها و نمایان شدن نقش های اولیه، کار بازیابی نقاشی ها از پارسال آغاز شده است. لادن شکرگزار، کارشناس مرمت آثار تاریخی که هم اینک عهده دار مرمت نقاشی های عمارت باغ جهان نما است با اشاره به پیشرفت فیزیکی ۸۰ درصدی مرمت نقاشی های این بنای تاریخی، پیش بینی کرد بازیابی نقاشی های کوشک مرکزی باغ تاریخی جهان نما تا یک ماه آینده به پایان برسد.
وی در تشریح فعالیت های مرمتی و بازسازی که در طول یک سال گذشته بر روی دیوار نگاره های ساختمان کلاه فرنگی باغ جهان نما انجام گرفته گفت: قبل از شروع کار در مجموعه، با تهیه عکس، طرح و نقشه، مرحله مستندنگاری به انجام رسیده و به دنبال آن شناسایی فیزیکی و شیمیایی نقاشی ها شامل تعیین خصوصیات فیزیکی مواد بکار رفته و میزان استحکام لایه ها و تجزیه رنگ و تعیین درصد رطوبت لایه های زیرسازی صورت گرفت و سپس مرحله نخست انحلال به منظور تعیین حلال مناسب جهت برداشتن لایه ورنی و چرمی ها انجام شد.
وی، نقش و تأثیر عامل انسانی در تخریب دیوارنگاره های ساختمان باغ جهان نمای شیراز را بیش از دیگر عوامل تخریبی دانست و گفت: در حکومت قاجار به دلیل مخالفت و ضدیت با خاندان زندیه، آثار هنری به جای مانده از دوران زند مورد بی مهری قرار گرفتند و در عمارت باغ جهان نما نیز مانند بسیاری از بناهای تاریخی دیگر، نقاشی های دوره زندیه که بر روی سقف و دیواره ها نگاشته شده بود پس از به روی کار آمدن شاهان قاجار، با گچ پوشانده شدند.
شکرگزار تصریح کرد: از آنجا که گچ بر روی سطوح صاف به خوبی قرار نمی گیرد و نقاشی ها از جنس رنگ و روغن و صیقلی بوده اند که مأمور پوشاندن نقاشی ها با گچ بوده اند با ضربات تیشه، حفره هایی را بر روی سقف و دیواره ها ایجاد کرده اند تا راحت تر بتوانند سطح بنا را با گچ بپوشانند و بیشترین آسیب وارده به نقاشی های کوشک مرکزی باغ جهان نما به دلیل حفره های ایجاد شده با ضربات تیشه و خراش دیوار نگاره ها و کشیدن گچ بر روی آنها به وجود آمده است.
شکرگزار اضافه کرد: بخش هایی از نقاشی های ساختمان در طول سالیان گذشته و براثر عوامل آسیب رسان از بین رفته بود که با الگو گرفتن از نقش های قرنیه در ساختمان بازیابی شده اند و در جاهایی که نقش اولیه، برای ما قابل تشخیص نبوده از رنگ زمینه استفاده شده است.
وی با تأکید بر این که تمام فعالیت های بازیابی نقاشی ها و مرمت ساختمان کوشک مرکزی باغ جهان نما با نظارت کارشناسان سازمان میراث فرهنگی فارس انجام گرفته خاطرنشان ساخت: در جریان فعالیت های مرمتی نقاشی های بنا، هیچ گونه جزییاتی به اصل اثر اضافه نشده و نقش ها به تمامی بازیابی شده و هیچ تصویری جدید خلق نشده است.
مسئول مرمت نقاشی های ساختمان کلاه فرنگی باغ جهان نما با انتقاد از عملکرد شتاب زده برخی از رسانه ها در انعکاس پاره ای از مطالب مبنی بر خلق تصاویر جدید در بازسازی نقاشی های جهان نما گفت: متأسفانه هیچ یک از افرادی که این مطالب را عنوان می کنند حتی برای یک بار از داخل ساختمان کوشک مرکزی و فعالیت های مرمتی که درون آن در دست انجام است بازدید نکرده اند و بدون تحقیق مطالب اشتباه و نادرست را منعکس می کنند.
وی یادآور شد: در جریان مرمت دیوارنگاره های عمارت باغ جهان نما بخش های مرمتی کم رنگ تر از نقاشی های اصلی کار شده تا بازدیدکنندگان متوجه تفاوت و تمایز نقش اصلی و نقش بازسازی شده باشند .
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز در گفت وگو با خبرنگار «ایران» گفت: فعالیت های بازسازی در حال انجام در باغ جهان نما را کاملاً کارشناسی و براساس ضوابط میراث فرهنگی توصیف کرد.
دکتر محمدرضا برزگر افزود: آنچه تا امروز در باغ تاریخی جهان نما صورت گرفته، فوق العاده و در نوع خود بی نظیر است و با این که باغ متعلق به شهرداری شیراز است، اما تمام فعالیت های بازسازی و احیای مجموعه با نظارت کامل کارشناسان میراث فرهنگی فارس انجام می پذیرد.
براساس شواهد تاریخی، باغ جهان نما یکی از کهن ترین باغ های شیراز است که همچون ۳ باغ مشهور دیگر شیراز یعنی باغ ارم، باغ دلگشا و باغ تخت در دوره آل مظفر و آل اینجو (قرن ۸ ه.ق) در شیراز در نهایت آبادانی بوده است.
باغ جهان نما در هنگام اقامت تیمور گورکانی در شیراز، مورد توجه وی واقع شده به طوری که دستور داد در زادگاه وی، سمرقند باغی مشابه آن ساخته شود و آن را جهان نما نامید.
این باغ در دوره صفویه نیز با اهمیت بوده و شاردن و تاورینه، جهانگردان فرانسوی که در دوره صفویه، شیراز را دیده اند در سفرنامه های خود زیبایی جهان نما را توصیف کرده اند.
طرح و اسلوب جهان نما به دستور کریم خان همانند باغ نظر با یک ساختمان کوشک مرکزی دارای ۴ خیابان و ۴ حوض در اطراف ساختمان طراحی و ساخته شد.
در دوره قاجاریه نیز جهان نما یکی از باغ های آباد و با شکوه به شمار می آمده و محل پذیرایی میهمانان حکومتی و در عهد فتحعلی شاه، اقامتگاه شخصیت های عالی رتبه انگلیس بوده است.
باغ جهان نما در سال ۱۳۸۱ پس از تصویب شورای توسعه فرهنگی استان فارس از سوی سازمان مسکن و شهرسازی تملک شد و برای احیا و همچنین ایجاد باغ موزه ادبیات ایران و اتصال به مجموعه حافظیه دراختیار شهرداری شیراز قرار گرفت. باغ تاریخی جهان نما در تاریخ ۲ آبان ماه ۱۳۵۱ با شماره ۹۲۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
